פרח = زهرة = λουλούδι

     פרח (πέραχ, διαβάζεται απ' τα δεξιά προς τα αριστερά) στα εβραϊκά σημαίνει λουλούδι. Η λέξη פר"ח, είναι ένα αρκτικόλεξο για το πρόγραμμα εργοθεραπείας του κράτους του Ισραήλ που απευθύνεται σε άπορα παιδιά από μειονεκτικό περιβάλλον, στο οποίο συμμετέχουν φοιτητές ως επόπτες τους, δίνοντας στο παιδί προσωπική φροντίδα (που συχνά απουσιάζει με οδυνηρό τρόπο). Η φροντίδα που τα παιδιά του  πέραχ λαμβάνουν από τους συμβούλους τους, τα βοηθάει να αξιοποιήσουν τις δυνατότητές τους και να εξελιχθούν σε κινητοποιημένα άτομα.

 

     Αυτή με λίγα λόγια είναι η φιλοσοφία ενός προγράμματος που εφαρμόζεται στο Ισραήλ σε συνεργασία με τα Πανεπιστήμια της χώρας. Ήταν απ' τα πρώτα πράγματα που έμαθα όταν γράφτηκα στο παράρτημα του Πανεπιστημίου του Μπάρ Ιλάν που λειτουργούσε στη Ζεφάτ, στο τμήμα Καλών Τεχνών. Εδώ που τα λέμε, δεν ήταν και κανένα σπουδαίο τμήμα.Οι φοιτητές του -κοπέλες κυρίως- ήθελαν ένα πτυχίο εικαστικών για να διδάξουν σε σχολεία πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Υπερείχε σαφώς η τεχνική της τέχνης. Καμία καλλιτεχνική αμφιθυμία. Καμία ιδιορρυθμία ή τάση για αλλαγή της φυσικής ροής των πραγμάτων. Το τραπέζι παραλληλόγραμμο, το κεφάλι στρογγυλό, τα δέντρα πράσινα κι ο ουρανός γαλάζιος. Στη θέση τους όλα και στη σειρά τους. Αλλά από κάπου έπρεπε να ξεκινήσω.

 
     Διάλεξαν τα άτομα για το πέραχ με συνέντευξη. Καθίσαμε κυκλικά, ο ένας πολύ κοντά στον άλλον, με τα χέρια ακουμπισμένα μπροστά. Αμήχανοι οι περισσότεροι και σοβαροί. Ένας μελαχρινός άντρας με αδρά χαρακτηριστικά ήρθε και εξήγησε τους σκοπούς και τη φιλοσοφία του προγράμματος. Λίγα λόγια και περιεκτικά. Οικονομία στις κουβέντες έκανε τούτος κι οικονομία στις κινήσεις του, σα να φοβάται μην του τελειώσουν τα καύσιμα σκέφτηκα και κρυφογέλασα. Μετρούσα στο κεφάλι μου τις λέξεις και τις φράσεις που γνώριζα και λίγες μου φαίνονταν. Κι αν δεν καταλάβαινα τι με ρωτούν; Στ' αριστερά μου καθόταν η Φάτμε και στα δεξιά μου η Μιράβ. Η μια παλαιστίνια κι η άλλη Εβραία. Φίλες απ' τον καιρό που άρχισαν να σπουδάζουν στο πανεπιστήμιο. Κι οι δυο με πυκνά σγουρά μαλλιά, με το χαμόγελο μόνιμο στ' ακρόχειλο, με την καρδιά περιβόλι. Μ' είχαν δασκαλέψει από πριν. Εκείνο θα πεις, το άλλο, το παράλλο... ναι, τα αγαπάς τα παιδιά, σ' αρέσει να δημιουργείς πράγματα με τα χέρια σου, έχεις πτυχίο απ' την Ελλάδα... μεγάλη ιδέα έχουν εδώ για την ελληνική τέχνη και για τους Έλληνες γενικά, ναι, γνωρίζεις αρκετά πράγματα σε σχέση με την ψυχολογία των παιδιών, ξέρεις να χειρίζεσαι δύσκολες καταστάσεις... α, μα σίγουρα θα ρωτήσουν... όχι, δεν έχεις κοινωνικά ταμπού κι ούτε πιστεύεις στην απομόνωση των κοινωνικά αδύναμων... όχι, όχι, δε θα αναφέρεις με τίποτα τη λέξη παλαιστίνιος... Όχι; Γιατί; Τσαντίζονται. Εντάξει το καταπίνω, ψέματα δε θα έλεγα, δε μου ΄ρχόταν και δύσκολο όλο αυτό, αλλά με τη γλώσσα; Κι ΄έπιασα πάλι να μετράω λέξεις και φράσεις. Πέραχ σημαίνει λουλούδι. Μα πώς είναι το λουλούδι στ' αραβικά;

     Μια μικροκαμωμένη κοπέλα μπήκε στην αίθουσα κρατώντας σφιχτά έναν γαλάζιο φάκελο. Για καλό οιωνό το πήρα το γαλάζιο, ήταν τότε το αγαπημένο μου χρώμα. Χαμογέλασε πλατιά και μας χαιρέτησε ευγενικά, έναν έναν. Shalom! Ήταν το μοναδικό που άκουσα ώσπου να έρθει η σειρά μου. Πέραχ σημαίνει λουλούδι... Ντμίτρα Ντουντάσκι; Άκουσα κάτι που έμοιαζε με τ' όνομά μου. Είχα βαρεθεί να εξηγώ ότι δεν είμαι ρωσίδα κι ότι το όνομα Δήμητρα δεν είναι βουλγάρικο! Ακολούθησα την κοπέλα σε ένα μικρό δωμάτιο. Κάθισα αναπαυτικά σε μια γκριζωπή καράκλα ενώ εκείνη άνοιγε το φάκελο. Από πού είσαι; Απ΄την Ελλάδα. Γιατί ήρθες στο Ισραήλ; Ο άντρας μου κατάγεται από εδώ, είναι π... άραβας. Γιατί θες να συμμετέχεις στο πέραχ; Αγαπάω τα παιδιά πολύ... πιστεύω σε αυτά... όλοι πρέπει να έχουν δικαίωμα στη ζωή. Σε ποιον τομέα θα ήθελες να συμμετέχεις; Στα εικαστικά. Τι σου αρέσει να κάνεις στον ελεύθερο χρόνο σου; Να ζωγραφίζω και γενικά να δημιουργώ πράγματα. Αν ήσουν παιδί τι θα ήθελες περισσότερο; Να με αγαπούν και να με αποδέχονται. Για ποιο λόγο; Γιατί η ψυχή των παιδιών έχει  ανάγκη την αγάπη και την αποδοχή για να είναι υγιής. Νεράκι το ποίημα...

     Την πρώτη φορά που βρέθηκα με αυτά τα παιδιά απογοητεύτηκα. Αγρίμια όλα τους. Έλεγες θα τη γκρεμίσουν την αίθουσα. Άρπαζαν πράγματα, τα πετούσαν το ένα στο άλλο, μιλούσαν δυνατά, έβριζαν. Υπεύθυνες του τμήματος ήμασταν εγώ κι η Φάτμε. Βάλαμε και κάτι φωνές... τζίφος! Πάνε η αγάπη κι η αποδοχή περίπατο. Στο τέλος ανοίξαμε τους υπολογιστές και κάθισαν να παίξουν κι ηρέμησε ο τόπος. Κοιτάξαμε τις καρτέλες τους. Τα οκτώ από τα δέκα παιδιά ήταν εβραιόπουλα από οικογένειες με σοβαρά οικονομικά προβλήματα. Τα άλλα δύο αραβόπουλα, από οικογένειες βεδουίνων. Ορισμένα είχαν γονείς στη φυλακή. Ενός κοριτσιού η μητέρα ήταν σε κέντρο απεξάρτησης. Τέλειωσε η ώρα, έφυγαν. Και καθίσαμε οι δυο μας να σκεφτούμε τι θα κάνουμε. Επιστρέψαμε νωρίς την άλλη μέρα να φτιάξουμε το μέρος. Τακτοποιήσαμε τις ντουλάπες, στολίσαμε τα άδεια γραφεία, οργανώσαμε τα υλικά χειροτεχνίας ώστε να τα βρίσκουμε εύκολα και στο τέλος ζωγραφίσαμε στους τοίχους λουλούδια. Πολύχρωμα λουλούδια. Και πεταλούδες και σαλιγκάρια και πασχαλίτσες... έγινε η αίθουσα μαγιάτικο λιβάδι. Κι όταν ξανάρθαν τα μικρά μας θηριάκια ένα χαμόγελο φάνηκε να φωτίζει τα πρόσωπά τους.

     Είχαμε οργανωθεί καλύτερα τη φορά αυτή. Κάναμε χαρτοκοπτική, κάτι κούκλες αστείες με πουά ρούχα και πράσινα μαλλιά και στο τέλος παίξαμε κουκλοθέατρο. Τσάτρα πάτρα μιλούσα τα εβραϊκά εγώ, χασκογελούσαν και με κοροϊδεύανε, χα χα δεν ξέρει να μιλάει αυτή, κι έκανα πως δεν καταλαβαίνω. Κάτι μαλλιοτραβήγματα δεν τα αποφύγαμε στο τέλος... παλαιστίνιοι-εβραίοι... η προαιώνια έχθρα.

     Όσο κυλούσε ο καιρός τα πράγματα καλυτέρευαν. Τους μιλούσαμε συχνά με τη Φάτμε, διαλέγοντας προσεκτικά τα λόγια μας, για την αγάπη, το σεβασμό, την ειρήνη. Για την ανάγκη που 'χει ο άνθρωπος να τον αποδέχονται γι' αυτό που είναι, για το χρώμα που έχει, για την πατρίδα και τη θρησκεία του. Όσο μπορούσαμε προσπαθούσαμε να τα ενώσουμε τα παιδιά αυτά, να γεφυρώσουμε το χάσμα που τα χώριζε προσέχοντας να μην προσβάλλουμε εκείνο που αντιπροσώπευε καθένα τους. Μπήκαμε κάποτε και στα Κατεχόμενα. Κι είπαμε πολλά, για τα παιδιά που ζουν εκεί, τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, πως κι εκείνα είναι φτωχά και προσεύχονται για μια καλύτερη ζωή. Μια μια τις μετρούσαμε τις λέξεις που ξεστομίζαμε, πολύ ευαίσθητο το θέμα κι επικίνδυνο. Μου φάνηκε πως τα αγριμάκια αυτά που δεν τα είχε ευνοήσει η ζωή ένιωσαν καλύτερα απ' τους άλλους  τα βιώματα των παιδιών της Γάζας. Πέρασε ο χρόνος, ήρθε η άνοιξη, τότε που γιορτάζουν τα λουλούδια και γιόρταζε και το δικό μας πέραχ. Όλες οι ομάδες ανέλαβαν να υλοποιήσουν ένα θέμα και να στολίσουν τη μεγάλη αίθουσα υποδοχής. Πήραμε κάμποσα χαρτόνια, χρώματα, κόλλες στο σπίτι της Φάτμε, στρωθήκαμε στο πάτωμα και φτιάξαμε λουλούδια, φοίνικες, μαϊμουδάκια. Το βράδυ της γιορτής ήταν όλα έτοιμα. Οι γονείς έρχονταν περίεργοι να δουν την ελληνίδα που ζωγράφιζε τους τοίχους και σκάρωνε μαϊμούδες με τη γλώσσα έξω και τα μάτια διάπλατα. Τα παιδιά έπαιξαν και γέλασαν με την καρδιά τους. Χόρεψαν αγκαλιά, τραγούδησαν. Κοίτα τα, ξέχασαν πως είναι εχθροί. Ξέχασαν; Μήπως και νιώθουν το γιατί;

     Και τότε μου ήρθε η ιδέα. Στο μάθημα της γραφιστικής, ο Ίγκαλ, ο καθηγητής μας, είχε ζητήσει να του φτιάξουμε μια αφίσα για ένα σημαντικό γεγονός. Το ίδιο βράδυ φύγαμε για την Ιερουσαλήμ. Ήταν δύσκολες μέρες. Οι Ισραηλινοί είχαν μπει με μπουλντόζες στα Κατεχόμενα της Παλαιστίνης και γκρέμιζαν σπίτια. Κάθισα στον υπολογιστή κι άρχισα να ψάχνω. Μου πήρε κάμποση ώρα να βρω τη φωτογραφία που ζητούσα. Την επόμενη μέρα πήρα ένα χαρτί και σχεδίασα την ιδέα μου. Όταν ζήτησε ο Ίγκαλ τα προσχέδια της αφίσας του το έτεινα χαμογελαστή. Σκυθρώπιασε στην αρχή και με κοίταξε αυστηρά. Τι είναι αυτό; Το σχέδιο της αφίσας που ζητήσατε. Χμμμ... Φάνηκε για λίγο σκεφτικός, έπειτα σηκώθηκε και έστρεψε το χαρτί προς το μέρος μας. Στο κέντρο ένα κορίτσι με λυπημένα μάτια, χτυπημένο στο μέτωπο. Πίσω της τα ερείπια ενός σπιτιού που κάπνιζαν. "Τα παιδιά της Γάζας έχουν δικαίωμα στη ζωή! Όχι άλλα παιδιά στο βωμό του μίσους..." Κοιτάχτηκαν όλοι μεταξύ τους τρομαγμένοι κι ύστερα κάρφωσαν τα μάτια τους πάνω μου. Γιατί δεν έγραψες για τα παιδιά του Ισραήλ που σκοτώνονται στις επιθέσεις των τρομοκρατών; πετάχτηκε μια Εβραία χτυπώντας το χέρι στο τραπέζι. Γιατί εσείς τους κάνατε τρομοκράτες, απάντησα, και γιατί εσείς έχετε ισχυρούς προστάτες, ενώ εκείνοι όχι. Γιατί δεν ξέρετε τι συμβαίνει μέσα στα Κατεχόμενα, δε θέλετε να μάθετε.
Η συζήτηση συνεχίστηκε ώρα πολλή. Γη της επαγγελίας το Ισραήλ, η καλύτερη πατρίδα του κόσμου, η ομορφότερη, όλα τα έχουμε εδώ, δε λείπει τίποτα, ωραία μέρη, νοικοκυρεμένες πόλεις, οικονομική άνεση, οργάνωση, καλή περίθαλψη,  οργανωμένη εκπαίδευση... Αλλά σας λείπει το σημαντικότερο! Και ποιο είναι αυτό; με κεραυνοβόλησαν. Η ειρήνη...

     Σώπασαν ξαφτνικά. Κανείς δεν τόλμησε να πει κουβέντα. Ακούστε την, είπε ο Ίγκαλ, είναι ξένη κι ίσως μπορεί να κρίνει τα πράγματα πιο αντικειμενικά. Μα είναι παντρεμένη με Άραβα! Έστω κι έτσι...

     Ήταν Απρίλιος του 2001. Τρεις μήνες αφότου ο Αριέλ Σαρόν, το γεράκι, ο  άνθρωπος που ενορχήστρωσε τη σφαγή 2.500 παλαιστινίων προσφύγων στα στρατόπεδα Σάμπρα και Σατίλα του Λιβάνου, ανέλαβε την πρωθυπουργία του Ισραήλ. Λίγους μήνες πριν, τον Σεπτέμβριο του 2000, επισκεπτόμενος το Όρος του Ναού, έξω από το Τέμενος του Αλ-Ακσά, δήλωνε πως θα το γκρεμίσουν και θα οικοδομήσουν ξανά το Ναό του Σολομώντα. Η προκλητική του στάση οδήγησε στη δεύτερη Ιντιφάντα των παλαιστινίων, σε πάγωμα των ειρηνευτικών διαδικασιών στη Μέση Ανατολή και σε νέο κύκλο βίας και αίματος.

     Κι ύστερα τι να πει κανείς. Πώς να διδάξει το σεβασμό στα παιδιά. Πώς να τα μάθει να μην είναι εχθροί, να μη σκάβουν λαγούμια στην ψυχή τους για να κρύψουν μέσα εκεί το μίσος τους; Πώς να τα μάθει να χορεύουν αγκαλιά όταν την επόμενη ώρα θα τ' αρπάξει ένα γεράκι και θα τους οπλίσει το χέρι; 

     Αναρωτιέμαι τώρα πια εκ του ασφαλούς. Εδώ, τούτη την ώρα που όλα τα άλλα πάμε να τα χάσουμε, αλλά -τουλάχιστον- έχουμε ακόμη την ειρήνη...